zondag 28 oktober 2012

Postcode Loterij?


Uit de speltheorie is bekend dat een loterij populairder wordt naarmate de hoofdprijs groter is. We doen liever mee wanneer we een hele kleine kans maken op een extreem hoog bedrag, dan wanneer de kans om een ‘bescheiden’ hoofdprijs te winnen een stuk hoger is. We realiseren ons kennelijk wel dat de kans dat we winnen zeer gering is, maar de aantrekkingskracht gaat uit van de irreële, maar hoopvolle gedachte ‘stel je nu eens voor dat…’
Na een paar decennia neoliberalisme lijkt onze hele samenleving steeds meer op zo’n loterij.  Het geld verzamelt zich in alsmaar groter wordende hoeveelheden bij een alsmaar kleiner wordend deel van de bevolking. ‘Plutocrats, the rise of the new global super-rich and the fall of everyone else’ heet het boek dat Allen Lane erover schreef. Dat dit nog steeds niet tot woedende opstanden en sociale ontwrichting heeft geleid is misschien wel te danken aan dat ‘loterij-effect’. De typische American Dream gedachte steunt immers op dezelfde principes. De top is smal, maar iedereen heeft kans om er te komen. Van krantenjongen tot miljonair. De helden van de samenleving zijn de succesvolle bestijgers van de sociale ladder. Voorbeelden daarvan doen het nog steeds goed in de reclame, de film of de politiek. Dat het er steeds minder zijn lijkt niemand te deren. De kansen bij de start zijn immers, net als bij een loterij, voor iedereen gelijk. Of niet?
Paul Verhaeghe beschrijft in zijn boek 'Identiteit' (lees dat boek!) prachtig dat het bieden van gelijke kansen (terecht) een prominente doelstelling is geweest bij de emancipatie van achtergebleven bevolkingsgroepen. Niet het feit of je geboren wordt in een rijke, welvarende familie, maar de vraag of je talent hebt om iets toe te voegen aan de samenleving, bepaalt je mogelijkheden. Toegang tot (hoger) onderwijs maakt dat vanuit alle lagen in de bevolking het beste uit mensen naar boven kan worden gehaald. Dat is de mooie verdienste van een meritocratie. Op dit moment maken we echter kennis met een doorgeschoten variant daarvan: de ‘Enron-maatschappij’ waarin iedereen zich in een voortdurende onderlinge competitie bevindt. Een levenslange ratrace naar individueel succes.
Die ontwikkeling heeft zeker niet geleid tot de ‘klasseloze’ samenleving waarin iedereen zich vrij kan bewegen op de sociale ladder. Er blijken steeds duidelijker scheidslijnen te lopen tussen de verschillende lagen. Wat we eten , welke tv-zenders we kijken, welke namen we onze kinderen geven  en vooral waar we wonen geeft akelig precies aan tot welke groep we behoren. Bovendien wordt er ook ‘strategisch getrouwd’ binnen de eigen klasse (Jan Latten en Willem Botermans, vk 27 okt). Allemaal om de kansen voor ‘de onzen’ groter te maken en groter te houden.
Zo wordt de loterij op zijn minst een Postcode-Loterij…
En nog los van de vraag of de kans bij de start werkelijk voor iedereen hetzelfde is, schuilt er in onze maatschappij nóg een addertje onder het gras. Want ben je bij een loterij geheel afhankelijk van de trekking door de notaris, binnen het moderne ‘succes-is-een-keuze-paradigma’ heb je je Lot letterlijk zelf in eigen hand! Niet een ander, maar alleen jijzelf bepaalt of je lot winnend is. Alles is immers mogelijk, als je er maar werkelijk voor gaat…
De gevaarlijke achterkant van de Loterij-gedachte is dat we ons geen zorgen hoeven maken om de verliezers. Als de kansen voor iedereen gelijk heten te zijn en je bovendien zelf grote invloed hebt op je Lot, dan is de enige boodschap voor hen die nog niet wonnen: blijven proberen! Nieuwe ronde, nieuwe kansen. Ontdek je ware talent, zet je schouders eronder en ga ervoor!
Onze branche doet er vrolijk en stevig aan mee als we niet uitkijken…
 

vrijdag 5 oktober 2012

Hoe word ik een Goeroe? (Modellenbingo 4)


De workshops die ik regelmatig geef over de Modellenbingo, hebben altijd als ondertitel: Hoe word ik mijn eigen Goeroe? De toon ervan is (dat zal niemand meer verbazen) ironisch en luchtig. Dat heeft alles te maken met mijn gezonde argwaan tegen de pretenties van de meeste Management-Goeroes en hun modellen. Met hun zelfgekozen venster op de werkelijkheid gaan ze het liefst alle voorkomende communicatie- leiderschap- of andere organisatieproblemen te lijf.
 
Immers: ‘Voor Jantje met zijn nieuwe hamer is alles een spijker’.

Minstens zo irritant is het verdienmodel waarmee de eigenaren van succesvolle Modellen hun geld bij elkaar harken. In vrijwel alle gevallen schuilt de kern in een soort ‘licentie-stapeling’: Bij de Stijlen of Types die zijn gecreëerd hoort immers altijd een Test die uitwijst tot welk Type je behoort. Een Test die uiteraard per keer gekocht moet worden (meestal voor trainers en coaches geen probleem, omdat ze die prijs al dan niet met opslag doorberekenen aan hun klanten). Maar natuurlijk moet je als trainer wel over een licentie beschikken om de Test te mogen afnemen en de uitslag te kunnen interpreteren.

Wat een verrassing: er zijn (kostbare) licentie-trainingen te koop, waarin je volledig wordt ingewijd in de geheimen van het Model en de Test. In de slimste constructies moet je vervolgens als trainer aantonen dat je genoeg ‘Vlieguren maakt’ (lees: Testjes koopt/verkoopt) om je licentie te behouden. Anders loop je de kans dat je opnieuw een training moet volgen…

Tot slot is er vaak een optie om ‘hogerop’  te komen in de Goeroe-hiërarchie. Van Practitioner naar Master, al dan niet via de nodige, middels steeds duurder wordende trainingen te verwerven, tussenstappen… Lonkend perspectief is de positie waarin je als Master zelf weer licentie-trainingen kunt gaan geven aan nieuwe volgers. Niet zelden geeft het aanbrengen van nieuwe deelnemers voor de ‘Basistraining’  je grote korting bij het zelf volgen van de Master-opleiding. In de tenenkrommendste varianten is het aanbrengen van nieuwe deelnemers zelfs een vereiste om mee te mogen doen.

Ik zeg niet dat al die constructies bedenkelijke Piramide-spelen zijn, maar het lijkt er vaak wel verdacht veel op…

Met de Modellenbingo in de hand weten we inmiddels hoe eenvoudig het is om zelf een Model te bouwen en verhaaltjes te bedenken bij de verschillende Types. Wat nog ontbrak was een goeie bijbehorende Test. Gelukkig is daarvoor op internet gratis en voor niets eenvoudige software beschikbaar (het verdienmodel zit daar uiteraard in de upgrades die je kunt kopen...)

Dus daarom deze keer stap 3 op weg naar het Goeroe-schap: Maak je eigen Test! Verzin bij de twee assen uit je model een serie stellingen waaruit gekozen moet worden en waardoor de invuller steeds punten scoort op 1 van beide polen. Maak als uitslag van de test een korte beschrijving per Type en vul dat aan met ‘tips’, waarvoor je de ingrediënten haalt uit het schuin tegenoverliggende kwadrant (denk aan de Uitdaging van Ofman). Appeltje eitje en alweer ontzettend leuk om te doen.

Ter inspiratie: Doe de test die ik recent maakte voor een nieuw programma bij de Baak over Invloed in complexe situaties. En verbaas je erover hoe grappig het is om te merken dat de uitslag ‘klopt’, terwijl we natuurlijk inmiddels weten dat we er echt alleen maar uitkrijgen wat we er zelf instoppen. Een test heeft nu eenmaal een geheimzinnige kracht, alsof het iets onthult dat je van jezelf nog niet wist. De omweg van de stellingen en de score die onzichtbaar op de achtergrond meeloopt, werkt als een mysterieuze quasi-wetenschappelijke mist waardoor je blij verrast bent dat daaruit opeens een helder herkenbaar beeld van jezelf opdoemt.

Andersom zou natuurlijk ook kunnen: Meteen de types verklappen inclusief hun beschrijvingen en vervolgens slechts 1 vraag stellen: In welk type herkent u zich het meest?

Dat zou wel zo eerlijk zijn, maar het is een stuk minder spannend. En er valt geen verdienmodel op te bouwen….

Leren werken met de modellen en testjes die anderen hebben bedacht is natuurlijk prima. Maar het zelf bouwen van een model en het bedenken van relevante stellingen waarmee je een eigen bijbehorende test kunt maken is van een andere orde. Mijn overtuiging is dat je op die manier een dieper inzicht krijgt in het thema dat je gekozen hebt, waarbij je tegelijkertijd een prettige relativering behoudt omdat je volledig weet hoe het ‘achter de schermen’  werkt. Het hele bouwwerk is en blijft niet meer en niet minder dan een slim gekozen constructie. En vooral die relativering mis ik bij de gevestigde Goeroes.

Kortom: De weg naar je eigen Goeroe-schap ligt nu definitief geheel open. Doe er je voordeel mee en stuur even een cc-tje als het aantal licenties dat je hebt verkocht de 100 gepasseerd is. Dan beloof ik dat ik er een relativerende Blog aan wijd….