donderdag 17 november 2016

Trump B.V.


Het is zover. Een land besturen alsof het een B.V. is, is niet langer alleen maar een gevaarlijke metafoor. Het belangrijkste land van de westerse wereld zal binnenkort geleid worden door iemand die het als een pure presidentiele verdienste beschouwd dat hij ervaring heeft met het runnen van een bedrijf. Over Hillary zei Trump: ‘Ze heeft veel ervaring, maar de verkeerde. Ik heb een miljardenbedrijf gebouwd’.  President Trump zal (blijven) denken als een CEO. Als de onbetwiste directeur van een strak geleid familiebedrijf.
Tot voor de verkiezingsstrijd was Trump vooral bekend van zijn optreden in de tv-reality-show The Apprentice waarin hij kandidaten selecteerde voor de leiding van een van zijn bedrijven.  Kenmerkend is de ultieme dominante, dictatoriale stijl die hij hanteerde. Hij en alleen hij besliste over het lot van de deelnemers (‘You’re fired!!). Voor een CEO is dergelijk gedrag niet geheel vreemd. Niet alle, maar wel veel populaire boeken over leiderschap gaan over de typische karaktereigenschappen van een Succesvol  Leider. Krachtig, Doortastend, Eigenzinnig. Dwars tegen alles en iedereen in je ambitie volgen, een 'Stip op de Horizon’ zetten en daar consequent en rücksichtslos aan vast houden. Succes als Keuze. We zijn eraan gewend geraakt, ook al is het schreeuwerig management-jargon. En we lijken er dol op. We bewieroken leiders als Steve Jobs vanwege hun commerciële succes, hoe monomaan en dictatoriaal ze ook in werkelijkheid bleken te zijn.
Dat het bedrijfsjargon de publieke sector overspoeld heeft is ook geen nieuws. In de jaren ‘60 en ‘70 werden bedrijven gedemocratiseerd. Vanaf de jaren ‘80 worden democratieën geprivatiseerd. De overheid diende een voorbeeld te nemen aan het bedrijfsleven. Ambtelijke taken dienden te worden voorzien van heldere meetbare output. Goed betaalde externe adviseurs verdienden massaal aan het ‘rationaliseren van de procesketens’. En Burgers werden Klanten. Het toevertrouwen van een democratische wereldmacht aan een ondernemer pur sang is in zekere zin slechts de ultieme consequentie van dat proces.

Voor veel ondernemers zijn problemen per definitie overzichtelijk. Slechts vanuit een goed begrepen eigenbelang maak je keuzes en neem je beslissingen. Dat hoort zo. De grenzen van jouw onderneming zijn de grenzen van jouw verantwoordelijkheid. Als mensen niet functioneren, gooi je ze eruit. Als je ze niet vertrouwt, komen ze er niet in. Als er gejat wordt van je bedrijfsterrein, zet je er een hek/muur omheen.  En wetgeving benut je zoveel mogelijk in je voordeel. Belasting ontwijken waar het kan en milieumaatregelen alleen als het moet. Binnen de wet is verder alles geoorloofd.

Een bedrijf ontdoet zich graag van problemen. Zet ze buiten de poort. Dat kan ook, want er is immers altijd een ruimte buiten de bedrijfsgrens: de maatschappij. Daar kun je, binnen de grenzen van de wet, met een gerust hart je afval, je overtolligen, je ongewensten dumpen. Niet jouw zorg. Een bedrijf is een bedrijf en geen charitatieve instelling.
Een democratie kent andere vraagstukken. Daar heb je de zorg voor de integrale, onoverzichtelijke, chaotische diversiteit aan problemen en inwoners. En samen met andere democratieën de zorg voor de wereld als geheel. De besluitvorming is er per definitie taai en stroperig, gelet op de enorme hoeveelheid strijdige belangen die verenigd moet worden.  En dat is maar goed ook. Hopelijk is het straks juist die georganiseerde stroperigheid die gaat voorkomen dat Trump zijn verkiezingsretoriek om kan zetten in werkelijkheid. 

Een land is godzijdank geen B.V.