zondag 28 oktober 2012

Postcode Loterij?


Uit de speltheorie is bekend dat een loterij populairder wordt naarmate de hoofdprijs groter is. We doen liever mee wanneer we een hele kleine kans maken op een extreem hoog bedrag, dan wanneer de kans om een ‘bescheiden’ hoofdprijs te winnen een stuk hoger is. We realiseren ons kennelijk wel dat de kans dat we winnen zeer gering is, maar de aantrekkingskracht gaat uit van de irreële, maar hoopvolle gedachte ‘stel je nu eens voor dat…’
Na een paar decennia neoliberalisme lijkt onze hele samenleving steeds meer op zo’n loterij.  Het geld verzamelt zich in alsmaar groter wordende hoeveelheden bij een alsmaar kleiner wordend deel van de bevolking. ‘Plutocrats, the rise of the new global super-rich and the fall of everyone else’ heet het boek dat Allen Lane erover schreef. Dat dit nog steeds niet tot woedende opstanden en sociale ontwrichting heeft geleid is misschien wel te danken aan dat ‘loterij-effect’. De typische American Dream gedachte steunt immers op dezelfde principes. De top is smal, maar iedereen heeft kans om er te komen. Van krantenjongen tot miljonair. De helden van de samenleving zijn de succesvolle bestijgers van de sociale ladder. Voorbeelden daarvan doen het nog steeds goed in de reclame, de film of de politiek. Dat het er steeds minder zijn lijkt niemand te deren. De kansen bij de start zijn immers, net als bij een loterij, voor iedereen gelijk. Of niet?
Paul Verhaeghe beschrijft in zijn boek 'Identiteit' (lees dat boek!) prachtig dat het bieden van gelijke kansen (terecht) een prominente doelstelling is geweest bij de emancipatie van achtergebleven bevolkingsgroepen. Niet het feit of je geboren wordt in een rijke, welvarende familie, maar de vraag of je talent hebt om iets toe te voegen aan de samenleving, bepaalt je mogelijkheden. Toegang tot (hoger) onderwijs maakt dat vanuit alle lagen in de bevolking het beste uit mensen naar boven kan worden gehaald. Dat is de mooie verdienste van een meritocratie. Op dit moment maken we echter kennis met een doorgeschoten variant daarvan: de ‘Enron-maatschappij’ waarin iedereen zich in een voortdurende onderlinge competitie bevindt. Een levenslange ratrace naar individueel succes.
Die ontwikkeling heeft zeker niet geleid tot de ‘klasseloze’ samenleving waarin iedereen zich vrij kan bewegen op de sociale ladder. Er blijken steeds duidelijker scheidslijnen te lopen tussen de verschillende lagen. Wat we eten , welke tv-zenders we kijken, welke namen we onze kinderen geven  en vooral waar we wonen geeft akelig precies aan tot welke groep we behoren. Bovendien wordt er ook ‘strategisch getrouwd’ binnen de eigen klasse (Jan Latten en Willem Botermans, vk 27 okt). Allemaal om de kansen voor ‘de onzen’ groter te maken en groter te houden.
Zo wordt de loterij op zijn minst een Postcode-Loterij…
En nog los van de vraag of de kans bij de start werkelijk voor iedereen hetzelfde is, schuilt er in onze maatschappij nóg een addertje onder het gras. Want ben je bij een loterij geheel afhankelijk van de trekking door de notaris, binnen het moderne ‘succes-is-een-keuze-paradigma’ heb je je Lot letterlijk zelf in eigen hand! Niet een ander, maar alleen jijzelf bepaalt of je lot winnend is. Alles is immers mogelijk, als je er maar werkelijk voor gaat…
De gevaarlijke achterkant van de Loterij-gedachte is dat we ons geen zorgen hoeven maken om de verliezers. Als de kansen voor iedereen gelijk heten te zijn en je bovendien zelf grote invloed hebt op je Lot, dan is de enige boodschap voor hen die nog niet wonnen: blijven proberen! Nieuwe ronde, nieuwe kansen. Ontdek je ware talent, zet je schouders eronder en ga ervoor!
Onze branche doet er vrolijk en stevig aan mee als we niet uitkijken…
 

Geen opmerkingen:

Een reactie posten