donderdag 30 juni 2016

Een Land als B.V.

De ‘BV Nederland’ roept het beeld op van ‘bedrijvigheid’. Er wordt gewerkt, de schouders gaan eronder. Met zijn allen zijn we op weg om doelen te realiseren, geld te verdienen en welvaart te creëren. Het is het beeld van ‘hardwerkend Nederland’, de mensen die (vroeg) uit hun bed komen om hun bijdrage te leveren. Allemaal op hun eigen manier, maar gezamenlijk op weg om ‘dit mooie land weer een stukje mooier te maken’. Het liefst vanuit een ‘VOC-mentaliteit’: ondernemend, met lef en trots de wereld veroverend.

Maar de ‘BV Nederland’ is meer dan een onschuldige metafoor. Het maakt het opeens aannemelijk dat we als Land ‘streven naar een top-10 positie’ op ranking x, y of z. Dat ons BNP centraal staat in de vraag of het goed gaat met Nederland. Dat ons ‘imago’, het ‘Merk Nederland’ en de aantrekkelijkheid van ons vestigingsklimaat voor bedrijven dominant wordt in de presentatie in het buitenland. Ambassades worden ingezet als portals voor het binnenlokken van bedrijven die een gunstige belastingregeling willen. We hebben opeens vanzelfsprekend de ambitie om tot de beste, meest innovatieve snelst groeiende economieën te behoren. Met topsectoren en universiteiten die internationaal de lijsten aanvoeren.
Dat alles maakt andere landen tot concurrent in een complexe en hectische markt. Met de ‘ieder voor zich’ mentaliteit die daar bij hoort. Komt een land in de problemen dan heeft het dat allereerst aan zichzelf te danken. Had het zijn boekhouding, ambities, verdienmodel of concurrentiepositie maar beter op orde moeten hebben. En net als bij bedrijven worden financiering, omzet, begroting, schuldenlast, kortom wordt Geld de dominante factor om op te sturen. Dat alles tegen de achtergrond van ‘de financiële markten’, die met ongelofelijk veel macht de geldstromen sturen en beoordelen. Tot het moment dat kredietbeoordelaars de status van een land kunnen afwaarderen en ze tot aan de rand van faillissement kunnen drijven.

De dubieuze manier waarop Geld als schuld de wereld in wordt geholpen door commerciële banken en instellingen is pas recent door het initiatief ‘Ons Geld’ op de agenda van de tweede kamer gezet. Veel Nederlanders zouden zweren dat ‘geldschepping’ een taak is die niet zomaar aan een commercieel bedrijf is gegund, maar uiteraard door de overheid/overheden zelf wordt uitgevoerd. Het tegendeel is waar. Het voltrekt zich volgens een buitengewoon schimmig proces dat allesbehalve democratisch gecontroleerd wordt. De macht van de ‘financiële markten’ is die van overheden ver boven het hoofd gegroeid. Er zijn geen landen meer die banken hebben, maar banken die landen tegen elkaar uit kunnen spelen. En die wel door diezelfde overheden gered worden bij dreigende ondergang. Landen zijn net als bedrijven met een grote schuldenlast totaal afhankelijk geworden van Geld en daardoor van Kredietwaardigheidsscores die ook al door commerciële belanghebbende instanties wordt bepaald.
De manier waarop de goedwillende strandtenthouder in het toneelstuk De Verleiders ten onder gaat verschilt daarmee nauwelijks van de manier waarop Griekenland door de ‘trojka’ tot de rand van de afgrond wordt gedreven.

De metafoor ‘BV Nederland’ bevestigt de omgekeerde verhoudingen. De natiestaat heeft het definitief verloren van de allesomvattende globaliserende (Geld-)Markt. En de daarin dominante partijen. Een ongecontroleerd web van virtueel flitskapitaal bepaalt waar welvaart ontstaat, groeit en verdwijnt. Gevangen in dat web trachten landen als ‘BV’s’ hun hoofd boven water te houden en te overleven. Zonodig ten koste van de ‘concurrent’.

B.V. Nederland

'Ggz, goudmijn voor ondernemers'... Zomaar een kop in de Volkskrant van vandaag. Met daaronder een onthutsend verhaal over de manier waarop er door de introductie van marktwerking in de Ggz (veel) geld verdiend wordt. Slimme ondernemers ontwikkelen verdienmodellen waarbij 'cliënten worden verpakt, verhandeld en doorverkocht als pakketjes aandelen'...

Het is slechts een voorbeeld, maar wel illustratief voor de consequenties van marktdenken op plekken waar je het juist niet verwacht. Tenminste, laat ik voor mezelf spreken: ik heb de zorgsector nooit willen zien als een deel van onze maatschappij waar het om geld verdienen gaat, desnoods over de ruggen van mensen met psychische problemen. Dat kan naïef zijn, maar ik weiger om alles door de bril van De Markt te bekijken en ons land te zien als een groot bedrijf, als de B.V. Nederland.

De komende Blogs, allemaal onder de noemer 'B.V. Nederland', gaan over de reden waarom ik dat weiger...