zondag 19 februari 2012

Hoe overleef ik een Training?


Een veelgebruikt format voor een training is de ‘Tweedaagse met Terugkomdag’ voor een groep van zo’n 8 a 12 deelnemers.  Daarbinnen is het prima werken. Voor de trainer(s) in elk geval. Genoeg tijd om met de groep ‘de diepte in te gaan’ en ook de mogelijkheid om na een periode van een aantal weken ‘de toepassing in de praktijk’ met elkaar te toetsen en te delen. Onafhankelijk van het onderwerp van de training laat het programma zich uittekenen: Openingsrondje met kennismaking en leerdoelen, presentatie van 1 of meer modellen over het thema, oefenen met rollenspelen en/of eigen casuistiek, en vaak iets ‘verrassends en toch leerzaams’ op de avond. Volgende dag korte terugblik, laatste oefen/feed-back ronde voor de individuele leerpunten en dan in de middag toewerken naar de ‘persoonlijke huiswerkopdracht’ voor in de praktijk. Op de terugkomdag ervaringen verzamelen, delen en verbinden met de hoofdpunten uit blok 1 en met de persoonlijke thema’s. Oogsten van de leeropbrengst, ambities voor de toekomst formuleren en dan afronden met de vraag: “Wat heeft het je gebracht in 1 woord “? Op tijd naar huis, want er is hard gewerkt….

Appeltje eitje. Een beetje trainer kan lezen en schrijven met zo’n programma en met varianten erop. Hij (lees ook zij) speelt een thuiswedstrijd. En je invloed als trainer op het verloop van het proces is groot. De momenten waarop het spannend wordt zijn vaak griezelig precies te voorspellen. Je ziet snel genoeg welke vragen en irritaties er zullen ontstaan en bij wie. En ook tussen welke deelnemers het gaat schuren. Wat het emotionele moment wordt. Wie de strijd aangaat met jou als trainer en wie juist ‘maatje’ probeert te worden met je etc etc.
Na een paar jaar heb je de meeste patronen leren herkennen en heb je voldoende ‘bagage’ om het proces soepel te sturen. .

Maar hoe zit dat met de deelnemers? Voor hen is de situatie veel minder bekend. Zij spelen een ‘uitwedstrijd’. Hoe blijf je een beetje fatsoenlijk overeind in zo’n setting? En hoe afhankelijk ben je daarin van anderen? Hoe zorg je voor een trainingsresultaat ‘waarmee je kunt thuiskomen’ zonder dat je al teveel kleerscheuren oploopt? Wat moet je zeker doen en wat moet je vooral laten? Kortom: hoe overleef je een Training?

Al jaren loop ik met het idee om daar eens een boekje over te schrijven. Lijkt me wel zo eerlijk naar al die deelnemers. Zodat ze zich een beetje kunnen voorbereiden op wat ze te wachten staat. Of het boekje er ooit komt is de vraag. Maar voor nu alvast een paar tips:

  • Zorg voor een goed geformuleerd Leerdoel. Niet te oppervlakkig, niet te makkelijk, met voldoende uitdaging, maar zonder zelf-overschatting. Bedenk dat je leerdoel ook ‘behapbaar’ moet zijn voor de trainer.
  • Bepaal vooraf waar je grens ligt: Wat laat je Zien van jezelf (en wat niet). De sociale druk in een groep kan hoog oplopen. Laat je er niet door verrassen.
  • Weiger nooit om mee te doen aan een Rollenspel of vergelijkbare oefening. Iedere training heeft ze en een weigering is hét signaal voor elke trainer om je eens stevig door te zagen over de onderliggende angst. En dan ben je  nog veel verder van huis….
  • Hou je in aan de Bar. Zeker tegenover een trainer. Denk niet dat hij op zo’n moment even niet meer ‘in functie’ is. Het tegendeel is waar. Voor hem gaat de training gewoon door en voor je het weet heb je er de volgende dag een ‘Persoonlijk Thema’ bij…
  • Bereid je voor op De Terugkomdag. Beschrijf of verzin een verhaal waarmee je aantoont dat je aan de slag bent geweest met je leerdoel. Geen verhaal hebben is geen optie, ook al is dat de waarheid. Het is namelijk (indirect) ook een belediging voor de trainer. En daar zijn ze niet dol op…
  • Gun elke trainer zijn applaus bij de Evaluatie. Probeer niet op het laatste moment alsnog je punt te maken of je gelijk te halen. Daar schiet niemand iets mee op en zeker jij niet. Het netwerk van een trainer is vaak behoorlijk groot. Je kunt ze beter voor je dan tegen je hebben…

Een mooie bijsluiter bij de aanschaf van een training, toch? Of is het alleen maar een cynische kijk op mijn eigen vak?
Ach nee, waarom? Een training is ook maar een georkestreerde interactie tussen mensen die elk hun eigen rol vervullen in het geheel. De opbrengst voor iedereen is daarbij het grootst als alle spelers zich een beetje aan hun tekst houden. Trainers en Deelnemers. En handboeken voor Trainers zijn er in overvloed. Dan is een paar tips voor de Deelnemers wel het minste dat we terug kunnen doen.

Een training succesvol overleven als Deelnemer lijkt me op zich al een mooi leerdoel en een belangrijke ‘kerncompetentie’. Zeker als je plannen had om ooit Trainer te worden …

2 opmerkingen:

  1. Ha Martin,
    Grappig idee van zo'n boekje, heb met interesse je stuk gelezen. Ik denk dat deelnemers veel baat kunnen hebben bij duidelijke verwachtingen voorafgaande aan de training. Inhoudelijk ben ik het echter niet met je eens, misschien wat punten om over na te denken, voor als je echt het boekje wil gaan maken.

    Ik ben trainer en zie een training, of terugkom bijeenkomst, nooit als een 'thuis wedstrijd' of volledig georkestreerde interactie, elke groep is anders en steeds zijn er specifieke punten en verrassingen. Juist de echtheid in het contact, de uitwisselingen maken de training waardevol.

    Mijn visie: Waardevol in de training is dat de deelnemers zich niet inhouden. Niet aan de bar, niet met betrekking tot leerpunten of werkvormen, en zeker niet met betrekking tot de evaluatie richting de trainer. Het is de taak van de trainer een situatie te creeren waarbij dit niet hoeft. Laat het geven van een realistische verwachting met betrekking tot het leerdoel maar aan de trainer over, de deelnemer hoeft zich hierover niet vooraf beperkingen op te leggen. Vindt hij rollenspellen niet prettig, dan is het aan de trainer om een situatie te creeren waarin ook deze deelnemer aan zijn trekken komt en kan leren. Ofwel, genoeg veiligheid en motivatie om het te proberen, ofwel een andere werkvorm.

    Met name het laatste punt vind ik van groot belang: een eerlijke evaluatie. Heeft de trainer slecht werk geleverd, sloot de training niet aan, zijn de beoogde doelen niet gehaald, dan mag dat zeker worden uitgesproken en mag de trainer zich schamen. Met enkel positieve evaluaties wordt het hele nut van het evalueren onderuit gehaald en komt de trainer in een veel te veilige positie.

    Ik denk wel dat bijvoorbeeld een tip als de volgende nuttig kan zijn voor deelnemers:
    * Zorg dat je uitgerust bent en niet meteen na de training een belangrijke afspraak plant. Een training is intensief en kan uitlopen.

    Ik ben benieuwd wat je van mijn reactie vind en wat de visie is achter je tips.

    Hartelijke groet,

    Marijn Blaisse

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Dank voor je reactie Marijn. Vooropgesteld: Trainer is een mooi vak dat door veel van mijn collega's met verve en plezier wordt uitgeoefend. Het levert prachtige leerervaringen op voor deelnemers en dat moet vooral zo blijven. Waar ik op een ironische manier de aandacht op vestig is dat een Training ook een bepaald patroon kent, een 'spel' is waarvan de spelregels niet altijd voor iedereen duidelijk en transparant zijn. En waar de Trainer altijd in het voordeel is, omdat hij het spel al vaker heeft gespeeld. Er horen Rituelen bij, er bestaan onuitgesproken verwachtingen en het vraagt een bepaald type taalgebruik. Tenminste, als je er zo naar wilt kijken. Ik kan me bijvoorbeeld niet aan de indruk onttrekken dat trainer en deelnemers er soms bij gebaat zijn dat er 'vallende kwartjes' en 'eye-openers' worden gecreëerd omdat dat 'hoort' bij de rollen die beide partijen vervullen. En dat gaat beter als ze snappen welke ruimte ze elkaar daarin moeten geven en aan welke 'codes' ze zich moeten houden. Is dat erg? Nee, ik vind van niet. Het is ook allemaal onderdeel van het Spel. Maar ik hou er wel van om zo'n patroon bloot te leggen en kritisch tegen het licht te houden. Ook in een poging daarmee het evenwicht te herstellen in de 'voorkennis' tussen Trainers en Deelnemers.
    Vanuit welke visie? In elk geval met de bedoeling om juist de kwaliteit en de oprechtheid in ons vak hoog te houden. Door onszelf scherp te blijven bevragen op wat we nu werkelijk doen. En daarbij vind ik dat we het vak niet mooier moeten maken dan het is en dat we met de nodige zelfspot moeten blijven kijken naar onze toegevoegde waarde. Alleen dan kunnen we er trots op blijven...

    BeantwoordenVerwijderen